کاردرمانی سکته مغزی
کاردرمانی سکته مغزی در درمان مشکلات بعد از سکته کمک بسیار زیادی می کند، سکته مغزی که در اثر صدمات وارده به مغز به وجود می آید در واقع یکی از اختلالات عملکردی به شمار می رود که در نوع خود مبهم و پیچیده است.
سکته مغزی موجب مختل شدن نورون های واقع در قسمت محرکه فوقانی شده و در نتیجه منجر به فلج یا نقص حرکتی در یک سمت بدن که عمدتا تنه، اندامها و عضلات صورت و قسمتی از دهان را که در اثر اختلال نورولوژیک نیمه آسیب دیده مغز در بر می گیرد که با استفاده از کاردرمانی سکته مغزی می توان این مشکلات را بهبود داد. علاوه بر فلج یا نقص حرکتی، بخشی از اختلالات عملکردی از قبیل اختلالات حسی، ادراکی، بینایی، تغییرات شخصیتی و عقلی و مجموعه پیچیده‌ای از نواقص گفتاری و تکلم را نیز به همراه دارد.
سکته مغزی از شایعترین بیماریهای نورولوژیکی به شمار می رود که در سنین بزرگسالی روی داده و منجر به فلج اعضا و همچنین بستری شدن بیش از نیمی از بیماران در این سنین می شود که یکی از روش هایی که به بیمار کمک می کند کاردرمانی سکته مغزی می باشد. حتی بیمارانی نیز که از سکته مغزی رهایی می یابند دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی به خصوص در زمینه حفظ تعادل و نواقص موجود در اندام ها به صورت ضعف عضلات در ایستادن و راه رفتن بدون بهره گیری از عصا یا کمک گرفتن از دیگران منجر می شود به طوری که فعالیت های روزانه تحت الشعاع قرار گرفته و در جزئی ترین مسائل از قبیل لباس پوشیدن، خوردن غذا و یا حمام کردن به کمک دیگران نیاز پیدا می کنند.
لازم است این بیماران حتما به منظور غلبه بر این مشکلات از دوره های توانبخشی از جمله کاردرمانی استفاده کنند.کاردرمانی سکته مغزی وابستگی و عدم استقلال بیمار را در زمینه مشکلات روزانه به کمترین میزان ممکن می رساند. اگرچه میزان بهبودی به شدت سکته و مشخصات فرذی نظیر سن و جنس و بیماری زمینه ای و …که در افراد متفاوت فرق دارد بستگی دارد.
مهمترین علائم سکته مغزی
برای این که بتوانید تشخیص دهید که آیا فرد مذکور دچار سکته مغزی شده است یا علایم و نشانه های آن در وی دیده می شود لازم است تا در چند مرحله فرد را بررسی کنید تا پی برد این فرد به کاردرمانی سکته مغزی نیاز دارد یا نه. این آزمون شامل موارد زیر است:
لبخند زدن: از فرد بخواهید لبخند بزند. در صورتی که یک طرف صورت او لمس شده یا یک نوع انحراف در آن دیده شود به احتمال زیاد فرد دچار سکته مغزی شده است.
حرکت دادن دستها و بازوها: از فرد بخواهید دست هایش را همزمان بالا بیاورد. اگر او فقط یک دستش را بالا آورده بود در این صورت می توان گفت که سکته مغزی در سمت دستی که فرد قادر به تکان دادن آن است به وجود آمده است.
صحبت کردن: از فرد بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند. اگر در تکرار یا بازگویی آن و نیز یادآوری اتفاقات اخیر دچار اختلالاتی شده بود در این صورت می توان گفت که فرد دچار سکته مغزی شده است.
چگونه سکته مغزی بر حرکات فردی تأثیر می‌گذارد؟
در صورتی که فرد دچار سکته مغزی شود غالبا موارد زیر را تجربه می کند که برای درمان آن به خدمات توانبخشی نیاز دارد:
- ضعف و فلج کامل یک طرفه که به آن همی پلاژی نیز می گویند. در این حالت عضلات یک سمت بدن پس از سکته مغزی ممکن است حرکت و استفاده از اندامها را با دشواری ها و مشکلاتی مواجه سازد. ممکن است زمانی که فرد می‌خواهد اعضای بدنش را حرکت دهد به طور غیر ارادی در جهت دیگری حرکت کنند.
- ممکن است در سمت آسیب‌دیده بدن احساس متفاوتی وجود داشته باشد. مثلا فرد به دلیل ضعف و فلج عضلانی در اندام‌های خود احساس سنگینی نموده و یا ممکن است برخی افراد در اندام‌های آسیب‌دیده خود احساس غیرعادی از قبیل درد، سوزن سوزن شدن، گرما یا سرما و احساس این که آب روی آن قسمت از بدن می‌ریزند را تجربه کند. معمولاً این عوارض با درد نیز همراه هستند.
- با توجه به شرایط جسمی فرد امکان دارد در حفظ تعادل و یا صاف ایستادن دچار مشکلاتی شود و در این شرایط ممکن است احتمال زمین خوردن وی افزایش پیدا کند.
- در این شرایط ممکن است مفصل های سمت آسیب‌دیده مانند کتف یا شانه ها ممکن است دچار آسیب دیدگی شوند مثلا اگر دست‌های شما کشیده شده یا وزن آن سنگین باشد احتمال دارد منجر به دررفتگی جزیی یا نیمه دررفتگی شود. همچنین در صورتی که شانه فرد دردناک بوده و با حرکت دادن درد یا مشکلاتی به وجود بیاید ممکن است وی به عارضه شانه یخ‌زده مبتلا شده باشد.
- در این شرایط همچنین برخی عضلات سمت آسیب دیده بدن دچار خشکی و یا اسپاسم می‌شوند این عوارض اغلب در مچ دست، انگشتان دست و مچ پا به وجود می آید. در این شرایط حرکات مفاصل شما محدود می شود. به این عوارض که با اسپاسم یا خشکی عضلانی ظاهر می شوند اسپاستیک گفته می‌شود.
-
سکته مغزی و تأثیر کاردرمانی سکته مغزی بر کاهش عوارض آن
- تقریبا ۵۰ درصد کسانی که از سکته مغزی جان به‌درمی‌برند دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه حفظ تعادل در حالات و وضعیت‌های مختلف و عدم‌توانایی جهت ایستادن و راه رفتن به تنهایی و بدون‌کمک گرفتن از دیگران و همچنین عدم‌توانایی جهت انجام فعالیت‌های روزمره زندگی از قبیل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و… هستند که برای غلبه بر این مشکلات و نقایص نیازمند برنامه‌های توانبخشی ازجمله کار درمانی درهمان روزهای ابتدای سکته هستند؛ به‌طوری که، درمان‌های کاردرمانی این عدم‌استقلال و وابستگی را به حداقل می‌رساند. با این حال، حدود و میزانی که کاردرمانی، پیامدهای پس از سکته مغزی را بهبود می‌بخشد برای بیماران مختلف متفاوت است.
یکی از اصول کاردرمانی بیماران ، انجام تمرینات کششی و تقویتی روی مفاصل و تاندون عضلات برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کم‌کردن سفتی عضلات است که با این‌کار می‌توان میزان معلولیت بیماران را کم و به استقلال آنان کمک کرد.
یکی دیگر از اصول مهم در کاردرمانی و اصولاً توانبخشی این بیماران تأکید بر استفاده از سمت مبتلاست. بنابراین از همان ابتدا باید به بیمار تأکید کرد که سعی کند از دست و پای سمت مبتلای خود استفاده کند، حتی اگر این کار با سختی و دشواری و به‌صورت ناشیانه انجام شود، که برای این کار، می‌توان مثلاً سمت سالم بیمار را مهار کرد و او را مجبور کرد که از سمت مبتلا استفاده کند. البته برای شروع این کار باید با استفاده از یکسری تکنیک‌های خاص کاردرمانی، سمت مبتلا را برای حرکت کردن آماده کرد. انجام این کار باید توسط یک کاردرمان صورت پذیرد و بعد از اندکی بهبود می‌توان این کار را به خانواده بیمار آموزش داد.
تمرینات کاردرمانی مبتنی بر وضعیت‌های عملکردی و همسو با فعالیت‌های روزمره زندگی بیمار می باشد؛ یعنی اینکه مثلا اگر هدف ما دادن حالت‌ها و وضعیت‌های مختلف به بیمار است باید از سطوح پایین‌تر که نشستن است شروع کنیم و بعد سراغ سطوح بالاتر یعنی دو زانو ایستادن برویم. وضعیت‌های عملکردهای روزمره شرح داده شده در بالا عبارتند از: حفظ تعادل در وضعیت نشسته، درازکردن دست و گرفتن اشیا، برخاستن از روی صندلی، حفظ تعادل در وضعیت ایستاده و بالاخره راه‌رفتن. این عملکردهای پایه در مورد هر بیمار ارزیابی شده و تمرینات عملکردی مناسب با توجه به وضعیت بیمار، طراحی و اجرا می شود. در مراحل اولیه ممکن است استفاده از برخی وسایل کمکی مثل واکر به‌ویژه در مورد راه‌رفتن، ضرورت پیدا کند.
اصل مهم در انجام این تمرینات تکرار زیاد است چون با تکرار زیاد است که مغز می‌تواند تا حدودی عملکرد منطقه آسیب‌دیده ناشی از سکته را جبران کند. نکته دیگر در بیماران سکته مغزی، مشارکت اطرافیان در توانبخشی بیمار است. کاردرمان نحوه انجام تمرینات را به اطرافیان بیمار آموزش می دهد تا با این کار آنها را در درمان بیمار سهیم کند، زیرا تمرینات کاردرمانی و توانبخشی زمانی موفق است که با شدت بالا و تکرار زیاد انجام شود و در این صورت است که بهبود حاصل می‌شود. بر این اساس، نباید تمرینات کاردرمانی فقط مختص به زمان بستری بودن بیمار در بیمارستان باشد بلکه تمرینات باید در منزل نیز توسط کاردرمان و اطرافیان ادامه یابد.
طور کلی کاردرمانی سبب می شود استقلال از دست رفته و همچنین عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به سکته مغزی ارتقا یابد و بیمار دوباره به اجتماع برگردد و این در صورتی محقق می شود که انجام و تکرار زیاد تمرینات تداوم داشته باشد.
