علائم ضربه مغزی و درمان آن
ضربه مغزی نوعی آسیب وارد به سر در نتیجه برخورد جسم سخت با سر یا بدن، زمین خوردن، یا سایر آسیب هایی است که باعث تکان خوردن یا لرزش مغز در داخل جمجمه می شود. هر چند در این شرایط ممکن است بریدگی یا کبودی در ناحیه سر یا صورت ایجاد شود، اما این مشکل می تواند هیچگونه عوارض و علائم و نشانه های آشکار در بدن فرد آسیب دیده ایجاد نکند، همچنین با انسداد خون در مغز میتواند باعث بروز عوارض سکته مغزی گردد.
هنگام ضربه به سر ، الزاماً بیمار بی هوش نمی شود، در این حالت بعضی افراد با علائم آشکار در ارتباط با ضربه مغزی مواجه می شوند که برای مثال در این رابطه می توان از بی هوشی یا فراموش کردن آنچه در هنگام وارد شدن آسیب ایجاد شده نام برد. اما این علائم در هنگام ضربه مغزی همیشه ایجاد نمی شود. با استراحت کردن، اکثر افراد می توانند بطور کامل بهبود پیدا کنند، بعضی افراد با گذشت چند ساعت بهبود پیدا می کنند، در حالی که سایر افراد ممکن است برای چند هفته به ریکاوری نیاز داشته باشند. مهم است که بدانید پس از ضربه مغزی حساسیت مغز به آسیب افزایش پیدا می کند. بنابراین در طول دوره ریکاوری، از انجام فعالیت هایی که می تواند دوباره به سر شما آسیب وارد کرده و سر را در معرض خطر قرار دهد، خودداری نمایید.
در مواردی ، ضربه مغزی می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی تر برای بیمار شود. تکرار این شرایط یا شدید بودن آسیب می تواند باعث مشکلات بلند مدت در ارتباط با حرکت، یادگیری، یا صحبت کردن شود.در صورت مشاهده مشکلات جدی در ارتباط با ضربه مغزی، مهم است با یک پزشک تماس بگیرید.
انواع ضربه‌های مغزی
ضربه‌هایی که تمامی مغز را درگیر می‌کنند، باعث «آسیب‌های منتشر» می‌شوند. انواع آسیب‌های منتشر عبارتند از:
کانکاشن یا تکان مغزی، یک ضربه مغزی خفیف است که باعث کاهش کوتاه مدت سطح هوشیاری میشود.
ضایعات منتشر آکسونی، عبارتند از برش و کشش سلول‌های عصبی در سطح سلولی.
خونریزی تحت عنکبوتیه‌ی تروماتیک، به خونریزی در فضای اطراف مغز گفته میشود. در این حالت، خون روی سطح مغز پخش شده و باعث عوارض مختلفی میشود.
آسیب‌هایی که به نواحی خاصی از مغز وارد می‌شوند «صدمات مغزی» کانونی نام دارند، انواع صدمات مغزی کانونی عبارتند از:
کوفتگی، عبارت است از یک کبودی که به دلیل وارد آمدن ضربه شدیدی به مغز، در ناحیه‌ای از آن ایجاد میشود
هماتوم، یک لخته خونی ناشی از پارگی یک رگ خونی است. هماتوم میتواند کوچک بوده یا رشد کند و به مغز فشار بیاورد
آنوریسم مغزی، یک رگ خونی ضعیف در مغز است که گاهی اوقات به شکل غیرمنتظره‌ای پاره میشود. آنوریسم‌ها معمولاً هنگام استرس یا وارد آمدن ضربه به مغز پاره می‌شوند.
علائم و نشانه ها
تشخیص ایجاد مشکل ضربه مغزی برای یک فرد ساده نیست. در این شرایط الزاماً فرد دچار بی هوشی (از دست دادن هوشیاری) نمی شود. علائم ضربه مغزی می توانند مختلف بوده و از سطح خفیف تا سطح شدید را شامل شوند. این علائم همچنین می توانند برای چند ساعت، چند روز، چند هفته، یا حتی چند ماه وجود داشته باشند. در صورتی که شما با هر یک از علائم ضربه مغزی مواجه شدید، با پزشک در این رابطه تماس بگیرید. علائم ضربه مغزی به چهار دسته کلی تقسیم بندی می شوند:
قدرت تفکر و به خاطر آوردن
- از دست دادن قدرت تفکر
- احساس کم کاری مغز
- عدم امکان تمرکز کردن
- عدم امکان به یاد آوردن خاطرت جدید
فیزیکی
- تهوع و استفراغ
- سر درد
- تاری دید یا بینایی غیر عادی
- گیجی
- حساسیت به نور یا صدا
- مشکلات حفظ تعادل
- احساس خستگی یا بی انرژی بودن
احساسی و رفتاری
- آشفتگی یا عصبانی شدن سریع
- ناراحتی
- عصبی یا نگران بودن
- احساساتی شدن
خواب
- خوابیدن بیشتر از حالت عادی
- خوابیدن کمتر از حالت عادی
- ناراحتی در زمان خوابیدن
کودکان نیز می توانند علائم مشابه در مقایسه با افراد بزرگسال در هنگام وارد شدن ضربه مغزی داشته باشند. اما گاهی اوقات تشخیص وارد شدن ضربه مغزی برای کودکان دشوار است. کودکان نیز ممکن است در این رابطه با علائم زیر مواجه شوند:
- گریه کردن بیش از حد عادی
- سر دردی که بر طرف نمی شود
- تغییر در نحوه بازی کردن یا رفتار کودک
- تغییر در الگوی غذا خوردن یا خوابیدن کودک
- ناراحتی سریع یا کج خلقی بیشتر
- روحیه نامطلوب
- بی علاقه بودن به فعالیت های عادی یا اسباب بازی های دلخواه
- فراموش کردن مهارت های جدید همچون دستشویی رفتن
- عدم امکان حفظ تعادل یا ایجاد مشکل در راه رفتن
- بی توجهی کودک به محیط اطراف
ضربه مغزی در افراد مسن می تواند خطرناک باشد. دلیل این شرایط به خاطر این است که این افراد در نتیجه ضربه مغزی اغلب مسیر مورد نظر خود را گم می کنند. به همین خاطر در صورتی که با زمین خوردن افراد مسن مواجه شدید، علائم ضربه مغزی را در آنها کنترل نمایید. علائم ایجاد مشکلات جدید در این حالت شامل سر دردی است که با گذشت زمان تشدید می شود یا با افزایش گیجی فرد همراه است. گاهی اوقات هر دو این موارد به همراه یکدیگر در فرد مشاهده می شود. در صورتی که با این علائم در فرد مورد نظر مواجه شدید، بلافاصله برای بررسی وضعیت وی به مطب پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر شما از یک فرد مسن که داروهای رقیق کننده خون همچون وارفارین استفاده می کند، مراقبت می نمایید و فرد مورد نظر زمین خورد، لازم است بلافاصله فرد را حتی در صورتی که علائم ضربه مغزی در وی مشاهده نمی شود، به مطب پزشک برسانید.
گاهی اوقات پس از ضربه مغزی ممکن است متوجه شوید عملکرد شما به خوبی شرایط قبل از آسیب دیدگی نیست. در اصطلاح به این مشکل سندرم پس از ضربه مغزی گفته می شود. در این شرایط ممکن است علائم بیشتر در بیمار مشاهده شده یا ناراحتی به خاطر آسیب وارد شده ادامه داشته باشد. برای مثال در این رابطه می توان علائم زیر را مشاهده کرد:
- تغییر در توانایی تفکر، تمرکز، یا به خاطر آوردن
- سر درد یا تاری دید
- تغییر در الگوی خواب همچون ایجاد مشکل کم خوابی یا خوابیدن بیش از اندازه
- تغییر در شخصیت همچون عصبانی شدن یا تشویش بدون علت مشخص
- بی علاقگی به فعالیت های عادی
- تغییر در محرک جنسی
- گیجی، سبک سری، یا بی ثباتی که می تواند در نشستن یا راه رفتن فرد مشکل ایجاد کند
در صورتی که با علائم سندرم پس از ضربه مغزی مواجه شدید، با پزشک خود در این رابطه تماس بگیرید.
علت ها و دلایل
مغز انسان یک اندام نرم است که با مایع مغزی نخاعی مخصوصی پوشانده شده و توسط بخش سخت جمجمه حفاظت می شود. در حالت عادی، مایع اطراف مغز به صورت یک بالش عمل کرده و از برخورد مغز به جمجمه جلوگیری می نماید. اما اگر به سر یا بدن شما ضربه شدید وارد شود، مغز ممکن است به جمجمه برخورد کرده و دچار آسیب شود.
شرایط متعدد و مختلف می توانند باعث ایجاد ضربه مغزی شوند. بعضی از این شرایط شامل دعوا کردن، زمین خوردن، آسیب های ورزشی، برخورد با اتومبیل، و تصادف با دوچرخه و موتور سیکلت است. ضربه مغزی همچنین می تواند در هنگام انجام فعالیت های ورزشی همچون فوتبال، بوکس، هاکی، فوتبال، اسکی یا اسنو بورد ایجاد شود.
تشخیص
همه افرادی که دچار ضربه مغزی برای درمان ضربه به سر ، لازم است با پزشک ملاقات نمایند. در صورتی که پزشک تشخیص دهد این مشکل برای شما ایجاد شده، درباره نحوه ایجاد آسیب دیدگی از شما سوالات مشخصی را خواهد پرسید. برای مثال پزشک درباره توانایی توجه کردن و یادگیری و نیز به یاد آوردن خاطرات از شما سوال خواهد کرد. علاوه بر این پزشک ممکن است سرعت پاسخ به سوالات مختلف توسط بیمار را بررسی نماید. پزشک به شما اشیا خاص نشان داده و سپس آنها را پنهان کند و از شما بخواهد آنها را به خاطر آورید. سپس پزشک وضعیت قدرت، تعادل، هماهنگی، واکنش، و احساس بیمار را بررسی خواهد کرد.
امروزه آزمایش های عصب روان شناختی بطور گسترده پس از ضربه مغزی برای بیمار استفاده می شوند. این آزمایش ها فقط یکی از روش های متعددی است که توسط پزشک برای بررسی قدرت تفکر و به یاد آوردن پس از ضربه مغزی استفاده می شود. این آزمایش ها همچنین می تواند ایجاد تغییر در احساس یا خلق و خوی فرد بیمار پس از ضربه مغزی را مشخص نماید. گاهی اوقات پزشک از روش های تصویر برداری همچون آزمایش سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی (MRI) به منظور اطمینان از عدم ایجاد کبودی یا خون ریزی در مغز استفاده می کند.
متخصص مغز و اعصاب ابتدا سؤالاتی را در مورد نحوه و شرایط رخ دادن آسیب پرسیده و با انجام یک معاینه، ناحیه سر را لحاظ وجود هرگونه علائم تروما از جمله کبودی یا تورم بررسی میکند. به علاوه، در چنین مواردی معاینه عصبی بیمار نیز ضروری است؛ در این نوع معاینه، متخصص مغز و اعصاب از معیار کُمایِ گلاسکو، که یک تست ۱۵ نقطه‌ای برای دسته‌بندی شدت آسیب‌دیدگی به انواع خفیف، متوسط یا شدید است استفاده میشود. در اینجا، متخصص مغز و اعصاب توانایی بیمار در زمینه‌‌های زیر را بررسی میکند:
باز کردن چشم‌ها
توانایی دادن پاسخ صحیح به پرسش‌های جهت‌یابی
توانایی پیروی از دستورها.
در پایان اعداد به دست آمده از تمام فعالیت‌ها با یکدیگر جمع می‌شوند تا امتیاز کلی معیار کُمایِ گلاسکو به دست بیاید.
سپس، متخصص مغز و اعصاب برای کمک به تشخیص، دستور به انجام آزمایش‌های بیشتری می‌دهد. این آزمایش‌ها عبارتند از:
سی‌تی‌اسکن (توموگرافی رایانه‌ای)
ام‌آرآی (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی)
ام‌آراس (طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی)
راه ها و روش های درمان
- در زمان ایجاد آسیب: بلافاصله پس از ایجاد ضربه مغزی لازم است برای درمان ضربه مغزی با پزشک ملاقات شود. گاهی اوقات در این شرایط بیمار برای بررسی وضعیت در بیمارستان بستری خواهد شد و در سایر موارد، افراد می توانند بدون نگرانی به خانه باز گردند. به هر حال، لازم است وضعیت افرادی که به خانه باز می گردند از نزدیک در ارتباط با علائم هشدار دهنده و ایجاد تغییر در الگوی رفتاری تحت نظارت قرار گیرد.
- در روزها یا هفته های بعد: بعضی افراد در طول چند ساعت حالت عادی خود را به دست آورده و می توانند به خانه باز گردند. با این وجود، بعضی از علائم مشکل می تواند برای هفته ها یا ماه ها پس از آسیب دیدگی دوام و ماندگاری داشته باشند. در این حالت مهم است که بیمار به خود برای بهتر شدن و بازگشت تدریجی به فعالیت های عادی زمان بدهد. اگر علائم مشکل با انجام فعالیت های روزانه ایجاد شد، فعالیت را متوقف کرده و برای یک روز استراحت کند. این شرایط نشان می دهد که شما به بدن خود بیش از حد فشار وارد می کنید. علاوه بر این در صورتی که با عدم بهبود علائم مشکل یا با تشدید این علائم به جای بهتر شدن آنها برخورد کردید، لازم است با پزشک در این رابطه تماس بگیرید.
توجه داشته باشید که استراحت بهترین روش برای ریکاوری بعد از ضربه مغزی است. در این شرایط لازم است به بدن و مغز خود استراحت دهید، به مقدار کافی در طول شب بخوابید، و در طول روز فعالیت های شدید و سخت انجام ندهید.
کاردرمانی
با توجه به اینکه استراحت کردن مهمترین بخش ریکاوری پس از ضربه مغزی است، چرا لازم است در این رابطه از درمان های کاردرمانی استفاده شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت با وجودی که استراحت اولین مرحله مهم در بهبود بیمار می باشد، استراحت بیش از حد یا کمتر از حد لازم می تواند تاثیرات منفی از نظر فیزیکی، احساسی و ذهنی برای بیمار داشته باشد. در حقیقت این شرایط می تواند ریکاوری بیمار را با تاخیر مواجه نماید.
بازگشت به فعالیت های عادی شامل بازگشت کامل و بی خطر به فعالیت های ورزشی و شغلی همواره پس از ضربه مغزی ساده نیست. هر ضربه مغزی دارای شرایط منحصر به فرد است و کاردرمانگر می تواند ویژگی های خاص ضربه مغزی را تشخیص دهد. در این حالت نه تنها کاردرمانی علائم مشکل را درمان می کند، بلکه علاوه بر این یک قدم به جلو برداشته و مطمئن می شود سیستم وستیبولار و تعادل بدن و نیز عملکرد ادراکی مغز نیز به حالت عادی باز گشته و از شرایط مورد انتظار برخوردار است.
کاردرمانی می تواند بسیاری از مشکلات ایجاد شده در نتیجه ضربه مغزی را کاهش داده و درمان کند. به خاطر اینکه هیچ دو مورد ضربه مغزی با یکدیگر مشابه نیستند، متخصص کاردرمانی وضعیت علائم و نیز محدودیت های ایجاد شده برای هر بیمار را به طور جداگانه ارزیابی می کند. در ادامه با توجه به بررسی های انجام شده برای بیمار یک برنامه درمانی مشخص طراحی می شود. دو روش درمان اصلی مورد استفاده در این حالت به شرح زیر هستند:
- کمک به رفع گیجی و بهبود وضعیت تعادل بدن: اگر شما با گیجی یا مشکلات مربوط به تعادل بدن در ارتباط با ضربه مغزی مواجه شدید، توانبخشی وستيبولار، به رفع مشکل کمک موثر می نماید. سیستم وستيبولار که ناحیه داخل گوش و شبکه های ارتباطی آن با مغز را در بر می گیرد، مسئول انتقال احساس حرکت سر به مغز، متمرکز کردن چشم ها در زمان حرکت سر، و کمک به حفظ تعادل بدن می باشد. به این ترتیب متخصص کاردرمانی می تواند از تمرین های حرکتی و آموزش های خاص به منظور کاهش یا درمان گیجی و نیز بهبود وضعیت تعادل و ثبات بدن استفاده نماید.
- کاهش سر درد: متخصص کاردرمانی می تواند وضعیت مشکلات گردن را پس از ضربه مغزی بررسی نماید. در این حالت آسیب های وارد شده به گردن می تواند باعث ایجاد سر درد شده و در نتیجه آن بیمار با مقداری گیجی مواجه می شود. کاردرمان همچنین می تواند وضعیت کمر شما را برای آسیب های احتمالی وارد شده به ستون فقرات مورد بررسی قرار دهد. با بهبود علائم ناشی از ضربه مغزی، درمانگر به بیمار کمک می کند فعالیت های عادی خود را به تدریج به نحوی شروع نماید که از وارد کردن فشار بیش از حد به مغز و سیستم عصبی که در نتیجه ضربه مغزی آسیب دیده، خودداری شود. در این زمان لازم است بیمار تمام نکات و توصیه های ارائه شده توسط فرد معالج را به دقت دنبال کند تا به این ترتیب بتواند به بالاترین سطح ریکاوری در کوتاه ترین زمان ممکن برسد.
- مناسب سازی محیط زندگی : در راستای افزایش استقلال فرد کاردرمانگر با بررسی محیط زندگی فرد و تسهیل حرکت فرد در محیط باعث تشویق بیمار برای حرکت بیشتر و جا به جایی بدون کمک دیگران شود . افزایش گیره ها جهت حفظ تعادل در زمان راه رفتن،جمع کردن کف پوش های محیط جهت پیشگیری از زمین خوردن و ….میتواند از جمله مواردی باشد که درمانگر دستور به اصلاح آنها دهد.
در صورت اینکه خود یا اطرافیان دچار ضربه مغزی شده اید جهت بهره مندی از خدمات تخصصی کاردرمانی پس از ضربه مغزی در کلینیک رها با شماره های زیر تماس حاصل فرمایید
09125066759
02144427580
(01) دیدگاه