آرتروز زانو…علل ایجاد و راه حل درمان

مقدمه

ارتروز زانو شایع ترین نوع آرتریت است. شیوع آن به خصوص در سنین بالا زیاد است . سابقه آسیب, چاقی, اختلالات ساختاری و… می تواند روی ایجاد آن تاثیر گذار باشد. این عارضه یک بیماری پیشرونده است که به مرور بیشتر می شود و باعث ایجاد مشکلاتی برای فرد می شود.

که در صورت عدم درمان به موقع و صحیح و پیشرفت آن روی عملکرد فیزیکی فرد تاثیر می گذارد و باعث ایجاد محدودیت و ناتوانی هایی برای فرد شود.

در انتهای استخوان ها در مفاصل نرمال یک لایه غضروفی محکم و منعطفی قرار دارد که باعث روانی حرکت استخوان ها در مفصل می شود. در بیماری آرتروز غضروف از بین می رود و بسته به میزان درگیری و از بین رفتن این لایه علائمی مانند درد, ورم, سفتی و محدودیت حرکتی در مفصل ایجاد می کند.

علت اصلی تخریب غضروف در بیماری آرتروز، عدم وجود عروق خونی جهت تغذیه این ناحیه می‌باشد و ازطرفی غضروف مفصلی فاقد عصب است و به هنگام آسیب دردی حس نمی‌شود که همین مسئله زمینه تخریب بیشتر را فراهم می‌کند.

علل:

علل متعددی باعث ایجاد آرتروز و درد زانو می شود که مهمترین آنها شامل موارد زیر است:

افزایش سن: بیشترین عامل ایجاد زانو درد و آرتروز زانو افزایش سن و کهولت مفصل زانو می باشد. در افراد بیش از 55 سال احتمال ابتلا به آرتروز به بیش از 3 برابر می رسد.
جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به استئو آرتریت هستند. ابتلا به بیماری آرتروز زانو در زنان با سن کمتر از ۴۵ سال تنها ۲% و در زنان بین ۶۴-۴۵ سال میزان شیوع تا ۳۰% نیز بالا میرود. در زنان بالای سن ۶۵ سال شیوع آرتروز زانو ۶۸% می باشد.
وزن زیاد: افزایش وزن باعث افزایش فشار روی مفاصل می شود. آمارها نشان می دهند که با هر کیلوگرم افزایش وزن فشار روی زانو حدود 4 برابر افزایش می یابد و این فشار و در روی پله ها حدود 16 برابر می شود.
اختلالات ساختاری و بیومکانیکی: اختلالات در پا ( مانند صافی کف پا) و یا زانو ( مانند زانوی ضربدری و پرانتزی) به دلیل تغییر در توزیع فشار و نیرو در سطح مفصل زانو، می تواند احتمال ابتلا را در فرد افزایش دهد.
سابقه آسیب: در افرادی که سابقه آسیب مفصلی (ازجمله آسیب مینیسک، آسیب به رباط های زانو ACLداشته باشند احتمال ابتلا به بیماری آرتروز افزایش می یابد.
فعالیت های تکراری: احتمال بروز آرتروز زانو بر اثر فعالیت های تکراری نظیر زانو زدن، چمباتمه زدن، یا بلند کردن اجسام سنگین (۲۷ کیلو و بیشتر) افزایش می یابد. همچنین انجام فعالیت‌های ورزشی همچون فوتبال، تنیس، یا دوی ماراتون می‌تواند فرد را در معرض ریسک بالاتر ابتلا به آرتروز زانو قرار دهد.
ضعف عضلات: ضعیف شدن عضلات اطراف زانو به ویژه عضلات چهارسر می‌تواند یکی دیگر از دلایل ابتلای فرد به آرتروز زانو شود. زیرا در این حالت ریتم حرکتی زانو تغییر میکند و باعث اعمال فشار بیشتر بر زانو و درنتیجه بروز آرتروز زانو می شود.

علائم ارتروز زانو:

آرتروز زانو اغلب به آرامی شروع شده و با گذشت زمان تشدید می‌شود. نشانه‌ها و علائم آرتروز زانو شامل موارد زیر هستند:

درد مفصلی که با استراحت کم و با افزایش میزان فعالیت بیشتر می¬شود. سرما باعث افزایش درد می شود.
حساسیت به لمس، لمس یا اعمال فشار اندک به مفصل مبتلا به آرتروز ممکن است باعث ایجاد درد و ناراحتی شود.
ورم که بر اثر ایستادن های طولانی ممکن است افزایش یابد و افزایش آن باعث محدودیت بیشتر می شود و تفاوت سایز در سمت سالم و مبتلا مشهود است.
کاهش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی مفصل و بدنبال ان ایجاد محدودیت حرکتی و مشکل شدن انجام بعضی فعالیت ها
سفت و خشک شدن:سفت شدن مفاصل و صدای تق تق زانو به ویژه اوایل صبح یا بعد از یک مدت طولانی بی حرکتی

درمان

در درمان آرتروز زانو شیوه های مختلفی وجود دارد. انتخاب شیوه درمان به میزان اختلال و علت ایجاد آن بستگی دارد. هدف اولیه در درمان آرتروز کاهش درد و بازگشت به فعالیت است.

درمان آرتروز در چهار زیر دسته کلی درمان دارویی، توانبخشی، تزریق و جراحی تقسیم می شود. روش‌های اصلی و قطعی درمان آرتروز زانو به شرح زیر هستند:

برنامه درمانی برای افراد به صورت کلی شامل:

کاهش وزن: همانطورکه اشاره شد افزایش وزن باعث افزایش فشار بیشتر بر زانو می شود و در نتیجه کاهش وزن میتواند باعث کاهش فشار روی مفصل شود.
مصرف دارو: یکی از بخش های درمان آرتوز زانو استفاده از دارو به شکل های خوراکی برای تسکین درد، کاهش التهاب و نیز پمادهای تسکین دهنده درد موضعی می باشد همچنین داروهای شل کننده عضلات معمولاً در دوز پایین برای بیمار استفاده شده و می‌توانند درکاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات کمک کنند باشد.
انجام ورزش بویژه تقویت عضلات زانو: تقویت عضلات اطراف زانو باعث بهبود عملکرد مفصل و کاهش اصطکاک بین سطوح مفصلی می شود.
فیزیوتراپی و کاردرمانی: توانبخشی با هدف کاهش درد, افزایش دامنه حرکتی و کاهش محدودیت حرکتی و افزایش قدرت بافتهای اطراف زانو انجام میگیرد.
استفاده از کفی طبی و کفش مناسب: به ویژه در افرادی که دچار اختلالات ساختاری هستند استفاده از کفی و کفش مناسب ، باعث قرار گیری پا در راستای صحیح می شود و درنتیجه توزیع فشار در سطوح مفصلی به صورت نرمال تری توزیع می شود.
استفاده از زانو بند: برای حمایت مفصل، کنترل حرکات اضافی در زانو و کاهش حرکات غیر ارادی مفصل هنگام راه رفتن و انجام فعالیت

تزریق کورتون: تزریق استروئید می‌تواند به تسکین موقت درد و کاهشورم زانو ایجاد شده کمک کند. کورتیکواستروئید یک شکل مصنوعی از کورتیزون می‌باشد که یکی از هورمون‌های طبیعی بدن می باشد. هنگامی که این ماده با دوز بالا به زانو تزریق می‌شود، می‌تواند تاثیر ضد التهاب قوی داشته و به سرعت درد بیمار را کاهش دهد. تزریق استروئید برای آرتروز زانو باید فقط به عنوان یک درمان کوتاه مدت مورد استفاده قرار گیرد، چرا که مدت زمان تاثیرگذاری این تزریق در بین افراد مختلف متفاوت است و تزریق‌های متوالی می‌تواند باعث وارد شدن آسیب به غضروف و بافت پیوندی شود.
تزریقPRP: یکی از روش‌های دیگری که می‌تواند به درمان آرتروز زانو کمک کند تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت است. انجام این کار نیازمند تهیه یک نمونه از خون فرد و پردازش آن برای ایجاد مایعی است که سطح بالاتری از پلاکت‌ها در مقایسه با حالت عادی در آن وجود دارد. سپس پزشک این مایع را به ناحیه آسیب دیده تزریق می‌کند. پلاکت‌های خون حاوی مواد شیمیایی طبیعی هستند که می‌تواند به درمان و بهبود آسیب‌های وارد شده به بیمار کمک کند.

در صورت موثر نبودن روشهای درمانی فوق, جراحی که شامل آرتروسکوپی, استئوتومی و یا تعویض مفصل است به عنوان روش درمان انتخاب می شود.

آرتروسکوپی: آرتروسکوپی یک درمان جراحی برای دیدن داخل مفصل است. Arthro به معنای مفصل و scopy به معنای دیدن است. در واقع یک آرتروسکوپ یک مفصل بین است. پزشک معالج با دیدن داخل مفصل میتواند بسیاری از بیماریهای آنرا تشخیص داده و اقدام به درمان جراحی بعضی از آنها از طریق ارتروسکوپ کند. معمولا درمان آرتروسکوپی بصورت یک جراحی سرپایی است. کل آرتروسکوپی ممکن است چیزی حدود نیم تا یک ساعت وقت ببرد. عوارض آرتروسکوپی زیاد نیست ولی مانند هر جراحی دیگر احتمال عفونت، التهاب وریدها، تورم و خونریزی زیاد، آسیب و عروق یا اعصاب وجود دارد. احتمال عارضه در آرتروسکوپی اگر به درستی انجام شود کمتر از یک درصد است.

استئوتومی: استئوتومی Osteotomy نوعی عمل جراحی است که در آن راستای ساختاری مفصل را اصلاح می کنند. در این نوع جراحی شکل استخوان تغییر کند بطوریکه در وضعیت جدید بیمار مشکل کمتری داشته باشد. وقتی آرتروز یا سائیدگی زانو همه مفصل را مبتلا نکرده باشد، برای اینکه وزن بطور متعادل در سطح مفصلی توزیع شود باید شکل استخوان درشت نی کمی تغییر کند. در این روش بصورت کنترل شده ای استخوان برش داده شده و شکسته میشود و دو قسمت را در وضعیت و امتداد مورد نظر قرار می دهند. و در انتها به وسیله پیچ و پلاک یا اکسترنال فیکساتور یا گچ گیری در وضعیت مناسب نگه داشته شده تا مجددا جوش بخورند.

تعویض مفصل: آرتروپلاستی زانو Knee arthroplasty یا تعویض مفصل زانو نوعی جراحی است که در آن سطح مفصلی را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند. هنگامی که مفصل براثر ساییدگی و آرتروز، روماتیسم دچار تخریب سطح مفصلی شده باشد, تعویض مفصل انجام میگیرید. این کار باعث از بین بردن درد, بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در مفصل است. عمل جراحی تعویض مفصل بیشتر در افراد مسن و میانسال (بالای 65 سال) انجام میشود.

ورزشهای معمول برای درمان ارتروز زانو:

کشش عضلات همسترینگ است،

در ابتدا بر روی زمین دراز بکشید، یک پارچه یا روتختی ساده را دور کف پایتان حلقه کنید
سپس با دو دست طرفین پارچه را گرفته و در حالی که زانوهایتان صاف است آنها را بکشید و پاهایتان را به صورت صاف تا جایی که می توانید بالا بیاورید. (پشت ران احساس کشیدگی داشته باشید)
30 ثانیه در این حالت بمانید. سپس پایتان را پایین بیاورید.
این کار را یه مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

تقویت عضله ی چهارسر ران

برای شروع روی زمین دراز بکشید
در حالیکه باشت کوچکی زیر زانوی خود قرار داده اید.
عضلات چهارسر یک پا را (عضلات جلویی ران) منقبض کرده و ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید
سپس مجددا عضلاتتان را شل کنید.
این حرکت را برای هر دو پا در 3 ست ۱۰ تایی انجام دهید.

بالا بردن پا بدون خمیدگی در زانو

برای انجام این حرکت بر روی زمین دراز بکشید.
سپس زانوی چپ را خم کرده و کف پای چپ را بر روی کف زمین بگذارید.
عضلات ران خود را سفت کرده و پای راست را به طور مستقیم و بدون خمیدگی در زانو بالا بیاورید.
5ثانیه در این وضعیت بمانید. عضلات ران خود را سفت نگاه دارید
سپس به آرامی پایتان را بر روی زمین بگذارید.
این ورزش را در 3 ست ۱۰ تایی برای هر پا انجام دهید.

تقویت عضلات لگن و ران

برای انجام این تمرین ابتدا روی یک صندلی صاف بنشینید.
در حالی که زانویتان ۹۰ درجه است ، پای خود را از روی زمین بلند کنید.
این حالت را برای مدت 5 ثانیه نگه دارید. سپس به آرامی پایتان را بر روی زمین بگذارید.
این حرکت را در 3 ست ۱۰ تایی برای هر دو پا انجام دهید.

بالا بردن پاشنه

برای انجام این تمرین بایستید و پشتی صندلی را با دستتان بگیرید تا تعادلتان حفظ شود.
سپس پاشنه پاهایتان را از روی زمین بلند کرده و بر روی پنجه بایستید.
7 ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس با آهستگی پاشنه هایتان را بر روی کف زمین قرار دهید.
این تمرین را برای هر پا در 3 ست انجام دهید.